Jan Bruin

_{Bron: Noord­hol­lands dag­blad, 30 okto­ber 2004}

Zaanse verzets­man Jan Bruin overleden 30 okto­ber 1923 — 27 okto­ber 2004
Verzets­man Jan Ger­rit Bruin is deze week plot­sel­ing overleden. Hij zou van­daag 81 jaar zijn gewor­den. De geboren en geto­gen Zaan­dammer was een bek­end figuur in de Zaanstreek; onder meer door zijn werk voor de Sticht­ing Voor­ma­lig Zaans Verzet. Boven­dien had hij overal con­tacten met leden van lan­delijke verzetsor­gan­isaties. Bruin was enkele malen konin­klijk onder­schei­den.
In 1998 zag hij een wens vervuld: de pub­li­catie van het boek „Vri­jheid achter de Hori­zon”, een overzicht van ges­laagde en mis­lukte pogin­gen van mensen die in de Tweede Werel­door­log via de Noordzee naar Enge­land probeer­den over te steken.

Jan Bruin, verzets­man in de Tweede Werel­door­log.
Van de redac­tie NHD.
Jan Bruin, klein van stuk, zijn verzetsnaam was ‚klein Jan­tje’, maar een man met grote ide­alen. Toen en tot het einde van zijn leven.
Klein Jan­tje was door zijn tech­nis­che vaardighe­den als machinebankw­erker en con­struc­teur een belan­grijke schakel in het verzet. Gedropte wapens kon hij onder­houden en repar­eren. Hij was betrokken bij over­vallen en sab­o­tage­ac­ties.
Ook na de Tweede Werel­door­log zette hij zich in door spreek­beurten op scholen te houden met voor­licht­ing en waarschuwing tegen racisme, dis­crim­i­natie en fas­cisme.
Hij was voorzit­ter van de Sticht­ing Voor­ma­lig Zaans Verzet en grote stim­u­la­tor achter het eerher­s­tel van verzets­man Jan Brasser uit Krom­me­nie.
Jaren heeft hij aan het plan gew­erkt om de naam van Jan Brasser te laten voortleven. Bij het slaan van de eerste paal heeft Jan Bruin een toe­spraak gehouden en trots werd het nieuwe naam­bord getoond: „Jan Brasser­tun­nel”. In de loop van 2006 is de tun­nel offi­ciële geopend.

Oud-​burgemeester Ruud Vree­man heeft zich per­soon­lijk ingezet om bij deze tun­nel tussen Krom­me­nie en Assendelft ook een beeld te kri­j­gen: „de fiets van Jan Brasser”. Daar­voor heeft hij bij de Hoogovens gelob­byd voor finan­ciële hulp. De Hoogovens, waar Jan Brasser voor en tij­dens de oor­log werkte maar waar hij na de oor­log niet meer welkom was.
Het ontwerp voor het beeld ligt al klaar, dat heeft Jan Bruin alvast ont­wor­pen op zijn tekentafel.

Van de hand van Jan Bruin en Jan van der Werff ver­scheen in 1998 het boek: „Vri­jheid achter de hori­zon”. Enge­land­vaart over de Noordzee ¹⁹⁴⁰⁄₁₉₄₅. ISBN 90 410 05943.

Als hom­mage aan de schri­jver Jan Bruin volgt hieron­der een van de ver­halen uit dit boek: ENGE­LAND­VAARDERS — ARE YOU ENG­LISH?
Vertrek: Hoek van Hol­land 20 nov.1941 — Aankomst: 22 nov.1941
1 vrouw en 8 man­nen op barre tocht naar Engeland

Negen opvaren­den van de ‚geleende’ red­dingsvlet van de Zuid­hol­land­sche Maatschap­pij tot Red­ding van Schip­breukelin­gen zagen het na drie dagen op open zee niet meer zit­ten. Waren ze terugge­dreven naar Ned­er­land? Dob­ber­den de acht man­nen en één vrouw bij de kust van het eve­neens bezette Frankrijk, of miss­chien toch onder de kust van Enge­land? Die zondagocht­end van de 22e novem­ber 1941 lachte het geluk hun echter toe.

Don­derdag de 19e ver­liet het echt­paar Levi hun won­ing aan de Kloost­er­straat 14 te Assen. Nie­mand was op de hoogte van hun plan, vei­lighei­d­shalve kochten ze op het sta­tion van Assen een retourtje Utrecht en reis­den naar het huis van Johannes Jansen. Daar ont­moet­ten ze naast Jansen vijf mede­vluchters. Tot de groep beho­orde ook de 47-​jarige oud-​militair Wal­raven van Krimpen uit Zuilen.
Verzets­man Van Krimpen, die een vrouw en vijf kinderen achter­liet, had tevoren goed werk geleverd. Hij was getipt over de vlet in de rijk­shaven van Hoek van Hol­land en hij had con­tact gezocht met de schip­per en zijn vrouw van de rij­naak die in de buurt lag.
De nacht van don­derdag op vri­jdag was het zover. Van Krimpen en twee licht­ma­trozen van de marine, Adri­aan van der Craats en Jan Bas­ti­aan, wis­ten de red­dingsvlet die met een ket­ting vast­lag aan notabene een Duits oor­logss­chip, los te maken en voeren naar de rijn-​aak. Daar stapten de andere Enge­land­vaarders in, het echt­paar Levi, de 24-​jarige ex-​sergeant Theo Meinar­dus Daal­huyzen uit Vleuten, de 19-​jarige machinebankw­erker Ger­ar­dus van Asch, spoor­weg­man Loon­t­jens en Johannes Jansen, de zak­en­re­latie in tex­tiel van Bram Levi.

Tij­dens het instap­pen ging het echter bijna mis. Een van hen liet een blik gevuld met boter­ham­men vallen. Het blik klet­terde met een enorme klap op de kleine stalen kajuit en stuitte met een luide plons het water in. Adem­loos wacht­ten de negen af wat er zou gaan gebeuren, maar ondanks het rumoer had nie­mand ze opge­merkt. Met de door Loon­t­jens naar de Hoekse haven gesmokkelde ped­dels wis­ten ze naar de hoof­den van de Nieuwe Water­weg te komen. Buiten­gaats probeer­den ze de 20 pk Par­sons ben­zinemo­tor van de vlet te starten. Dat lukte aan­vanke­lijk niet omdat de Duit­sers de bou­gies had­den ver­wi­jderd, maar ze lagen nog wel aan boord. Op het moment dat de motor zou aanslaan, koer­ste een snel­boot van de Kriegs­ma­rine langs, even later gevolgd door een tweede, zon­der dat ze wer­den ont­dekt. Aan de daaropvol­gende uren leek geen eind te komen. Slechts met behulp van een hand­kom­pas voeren ze west-​waarts, tot dat de motor het leek te begeven.

Eerst bleek dat ze een toevo­erkraan­tje van het koel­sys­teem ver­geten waren open te zetten, waarna enige tijd later ver­stopte fil­ters de motor lieten sput­teren. Zon­der een goed werk­ende motor, met ook nog eens onvol­doende brand­stof aan boord, een flinke dein­ing waar­door vri­jwel allen zeeziek waren gewor­den, de sni­j­dende novem­berkou en een gebrek aan drinkwa­ter zag het er bij­zon­der kri­tiek uit voor de beman­ning van de kleine reddingsvlet.

Ton Loon­t­jes kan het zich nog goed herin­neren. „Daar zag ik, een flink stuk uit de kust, een bootje met één man erin. Een visser. Welke taal zou hij spreken, Engels of Frans? Want ze wis­ten echt niet waar ze zaten, na 68 uur ellende op de Noordzee. „Are you Eng­lish?!?”, schree­uwde een van ons. „Yes”!, riep de man terug. Het was het mooiste „ja” dat ik ooit van mijn leven had geho­ord. Juichend ped­delden we naar de kust, waar we al mensen in onze richt­ing zagen aankomen.
De vluchters land­den bij het plaat­sje Recul­ver in het graaf­schap Kent, zuidoost Enge­land. Na een korte ondervrag­ing wer­den ze door een poli­tie– escorte o.l.v.inspector Charles Set­ter­field naar het Herne Bay Rest Cen­tre in Albany Drive gebracht.

Greta Levi omschreef later die ont­vangst nog eens zo: „They gave us a won­der­ful tea. I shall never for­get that tea. I ate so much.”

Enkele weken na hun aankomst ontv­ing het verzet in Ned­er­land over de radio de vol­gende bood­schap: „De brief van C6 van 1,5 is in Enge­land aangekomen”.

Johannes Jansen werd na de gebruike­lijke ver­horen in Enge­land ingezet als geheim agent. Hij werd getest en getraind om terug te keren naar Ned­er­land. Jansen is tij­dens de oor­log meer­malen in ons land terugge­weest. Hij werd dan door een onderzeeër vlak voor de kust van Pet­ten gebracht, met een klein bootje aan land gezet en later weer afgehaald.

–Greta Cato Levi-​Mendels, Almelo 30 decem­ber 1910 *Zij keerde met haar inmid­dels twee jaar oude zoon na de oor­log terug naar Ned­er­land.
–Abra­ham Levi, Assen 20 juli 1910, tex­tiel­han­de­laar *over­leefde de oor­log niet. Enkele dagen nadat hij als sol­daat in de Prinses Irene-​brigade zwaarge­wond was ger­aakt bij de bevri­jd­ing van Ned­er­land, over­leed hij op 31 okto­ber 1944 in een Brus­sels hos­pi­taal aan zijn ver­wondin­gen.
–Wal­raven van Krimpen, 1894, oud-​militair, verzets­man en machin­ist, getrouwd, vader van vijf kinderen, woonde in Zuilen (Utr.) *Hij kwam om toen het vrachtschip waar hij op voer, werd getor­pedeerd.
–Adri­aan F.R. van der Craats, Ams­ter­dam 1921, licht­ma­troos Kon. Marine
–Jan Bas­ti­aan, Ams­ter­dam 1921, licht­ma­troos Kon. Marine
–Theodorus Meinar­dus Daal­huyzen, Vleuten 21 feb­ru­ari 1917, voor­ma­lig sergeant Kon. Land­macht
–Ger­ar­dus van Asch, Soer­abaja 1922, machinebankw­erker, stu­dent Zee­vaartschool Utrecht
–Anto­nius (Ton) Loon­t­jens, Maas­tricht 1922, marinier 3 e klasse, spoor­we­gar­bei­der
–Johannes Jacobus Jansen, Utrecht 25 juni 1917, kleer­maker en tex­tiel­han­de­laar
*Greta Levi-​Mendels en de 6 laatst-​genoemden over­leef­den de oorlog.

Uit: Vri­jheid achter de hori­zon, Enge­land­vaart over de Noordzee ¹⁹⁴⁰⁄₁₉₄₅ — door Jan Bruin en Jan van der Werff
ISDN 90 410 05943

Foto’s Gemeente Archief Zaanstad