Panorama zaandam by Tilemahos Efthimiadis

Zaanse losse ploe­gen, Een belan­grijk boek
Van onze redac­tie, Ruud Meijns


losseploegenHet boek ‘De Zaanse Losse Ploe­gen’ van Hans Boot ver­di­ent een mooi plekje in de bib­lio­theek van elke geïn­ter­esseerde in de geschiede­nis van de arbeid en in het bij­zon­der van de losse arbeid. Zoals er neer wordt gekeken op de ‘losse arbeid’ zo weinig is er over geschreven en Hans Boot ver­di­ent een grote pluim dat hij hier­aan begonnen is en het tot een goed einde heeft gebracht.

Gaat het in de Zaanstreek over de losse arbeid dan wordt al snel de naam ‘Kap­pie’ genoemd, één der bek­end­ste losse ploe­gen. Schri­jver Boot kijkt ook naar de geschiede­nis en naar de vele vor­men van losse arbeid.
We ken­nen de Zaad­sjouw­ers uit het boek van Cor Bruijn, maar er waren ook jaar­lijks grote groepen losse arbei­ders die van buiten hier kwa­men op zoek naar werk; denk aan de Trekar­beid, Han­neke­maaiers, de Pold­er­jon­gens die aan kanalen werkten.

Foto: De Koren­drager Cas­par Luy­cken 1711, Het Rijksmuseum.

Vanuit zijn vak­bondswerk kent de schri­jver ook de nade­len van het losse werk; geen CAO en hij sluit daar de ogen niet voor. De recht­songelijkheid, ook waar het de vroege vak­bonds­geschiede­nis betreft. Er was vanuit die hoek maar weinig erken­ning voor dit werk. In lat­ere jaren kon de vak­bond erop reke­nen dat de losse arbei­ders bij con­flicten zich sol­idair verk­laar­den en niet als stak­ing­brek­ers gin­gen werken.

Hans Boot laat in dit boek velen aan het woord die onder balen hebben gelopen.
‘Ik vond het prachtig, dat buiten­werk. Kap­pie was voor het vrije leven, los van een baas, in dienst van mezelf. Je kwam overal, was zelf­s­tandig en ik kon een beetje bli­jven boeren op m’n eigen land. Het was een avon­tu­urlijk bestaan. Geen vastigheid, daar kies je voor’.
Ze genoten van de vri­jheid, van de goeie ver­di­en­sten. Er was geen goed betaalde kan­toor­baan die daar tegenop kon.

lossers1920

Foto: Sjouw­ers aan de Veerdijk bij Wormer. Van links naar rechts Piet Hei­jmer­ing, Bertus Bun­sma (mop­per), Klaas v.d. Hoeven (Klaas Peeuw) en Jb. Mole­naar. Links pakhuis Bevalligheid.

Net als de losse arbeid bestaat dit boek uit losse aflev­erin­gen. De artike­len wer­den ooit geschreven voor het Webzine Sol­i­dariteit en zijn nu gebun­deld en aange­vuld met enkele elders ver­sch­enen artike­len. Het ver­haal vertelt over de geschiede­nis van de losse arbeid en laat de mensen aan het woord die in de losse arbeid werk­ten. Daarom is het boek belan­grijk als geschied­schri­jv­ing, want die kans is met het verd­wi­j­nen van de losse arbeid in deze vorm voor­goed geschiede­nis.

Foto’s: Rijksmu­seum, gemeen­tearchief Zaanstad

N.B. Bij de uitreik­ing van de Bre­den­hof­prijs 2023 kreeg Hans Boot, schri­jver van dit boek, een eervolle ver­meld­ing.
Lees hieron­der het jury rapport:

Juryrap­port

De aan­lei­d­ing voor dit onder­zoek was zijn eerder pro­motieon­der­zoek naar de losse
have­nar­beid in de Ams­ter­damse havens. Dat vond zijn neer­slag in zijn dis­ser­tatie uit 2011
Neer­gang en terug­keer van losse have­nar­beid.
Tij­dens dat onder­zoek kwam hij ook de man­nen van ‘Kap­pie’ tegen, een organ­isatie van
losse arbei­ders in Zaan­dam. Dat gegeven maakte hem nieuws­gierig naar hun geschiede­nis
en achter­gron­den, omdat er nog nauwelijks iets over was vastgelegd.

In zijn onder­zoek vol­gde Hans twee sporen. Hij inter­viewde voor­ma­lige Zaan­damse
‘Kap­pies’ en ‘voor­lieden’ en leden van de andere losse ploe­gen in de Zaanstreek, wat een
inter­es­sant totaal­beeld geeft van een fysiek zwaar beroep van vrije jon­gens waar veel
sol­i­dariteit heer­ste. Daar­naast onder­zoekt hij de his­torische wor­tels van het ver­schi­jnsel
losse arbeid en gaat hij op zoek naar par­al­lellen in de tijd en elders in het land met de Zaanse
losse ploe­gen.
Hij biedt een boeiend inzicht in een voor de meeste lez­ers onbek­ende wereld met veel
his­torische terug­b­likken en vergelijkin­gen met verd­we­nen beroepen als koren-​, turf-​,
ton­nen– en zakkendragers, pold­er­gas­ten, trekar­bei­ders en bootwerk­ers.
Je leest over de func­tie van gildes en waarom de Zaanstreek geen gildes kende, over het
eigen vocab­u­laire van de ‘jon­gens’. De uit­gave is voorzien van een flink aan­tal sprek­ende
illus­traties.
Het bij­zon­dere van dit boek is dat de auteur een onder­w­erp uit­diept, waar weinig onder­zoek
naar gedaan is en waar nog niet eerder over gepub­liceerd is. De inhoudelijke kwaliteit en
argu­men­tatiekracht is hoog. De jury is wel van mening dat de redac­tie en vor­mgev­ing niet
gericht is op het aanspreken van een breed pub­liek. Dat is overi­gens ook niet de bedoel­ing
van de auteur geweest.

Bredenhofprijs1

Foto: Ria Kroes-​Mohrs.

Sjouw­ers aan de Veerdijk bij Wormer. Van links naar rechts Piet Hei­jmer­ing, Bertus Bun­sma (mop­per), Klaas v.d. Hoeven (Klaas Peeuw) en Jb. Mole­naar. Links pakhuis Beval­ligheid.
Net als de losse arbeid bestaat dit uit losse aflev­erin­gen. De artike­len wer­den ooit geschreven voor het Webzine Sol­i­dariteit en zijn nu gebun­deld en aange­vuld met enkele elders ver­sch­enen artike­len. Het ver­haal vertelt over de geschiede­nis van de losse arbeid en laat de mensen aan het woord die in de losse arbeid werk­ten. Daarom is het boek belan­grijk als geschied­schri­jv­ing, want die kans is met het verd­wi­j­nen van de losse arbeid in deze vorm voor­goed geschiede­nis.
Ruud Mei­jns
Foto’s: Rijksmu­seum, gemeen­tearchief Zaanstad

Joomla tem­plates by a4joomla