Al enkele jaren verschijnen er regelmatig boeken waarin de geschiedenis van vrouwen tijdens de oorlog belicht wordt. In 1980 verschenen er twee boeken die de aandacht vroegen; van Bob de Graaff en Lidwien Marcus, Kinderwagens en korsetten: een onderzoek naar de sociale achtergrond en de rol van de vrouwen in het verzet 1940 – 1945. Van Marjan Schwegman, Het stille verzet. Vrouwen in illegale organisaties. Kort geleden verscheen ook van haar een essay, Hoe vrouwen uit het verzet verdwenen.
Recent zag een boek het licht over Jacoba van Tongeren (1903−1967) die als enige vrouw in de Tweede Wereldoorlog een grote verzetsgroep, Groep 2000, oprichtte en vijf jaar lang leidde.
Over Frieda Belinfante verscheen het boek ‘Een schitterend vergeten leven – De eeuw van Frieda Belinfante’ waarin ook haar rol in het verzet verteld wordt. Maar ook in het buitenland verschijnen er boeken die over de rol van vrouwen in de Tweede Wereldoorlog vertellen, zoals ‘De oorlog heeft geen vrouwelijk gezicht’ van Svetlana Alexijvitsj.
In de Zaanstreek is al her en der in publicaties over het aandeel van vrouwen in het verzet gesproken, maar dit bleef toch ondergesneeuwd door wat er over ‘onze mannen’ werd geschreven. Nu is er een klein boekje verschenen onder de titel: Vrouwenverzet in de Zaanstreek en Waterland 1940 – 1945. De schrijvers Erik Schaap en Wim Nieuwenhuijse laten zien dat veel links georiënteerde vrouwen vóór 40 – 45 al betrokken waren bij hulp aan vluchtelingen uit Duitsland of bij acties ten behoeve van de Spaanse Burgeroorlog. Na de inval van Duitsland gingen die activiteiten ondergronds. Vrouwen werden actief bij en in het georganiseerde verzet.
De schrijvers halen vele namen uit de vergetelheid die betrokken waren bij het herbergen van onderduikers, bij de illegale pers en bij het gewapend verzet. Tenslotte zijn er gesprekken met zeven vrouwen opgenomen die in hun eigen woorden hun geschiedenis in het verzet toelichten. Dit boekje is een eerbetoon aan deze vrouwen en deze geschiedenis staat nu zwart op wit.
Afsluitend wil ik de volgende regels van Rie Kogenhop-Huig citeren uit een artikel dat ze kort na de bevrijding schreef:
Vrouwen, die uren voor een stuk brood in de rij stonden. Vrouwen, die bulletins plakten. Vrouwen, die bielsen sleepten en balken sjouwden, voor verwarming of om het schamele beetje eten te koken. Vrouwen, die met kinderwagen of trekkarretje zware vrachten sleepten, soms honderden kilometers ver.
Vrouwen, die solidariteitswerk deden voor stakende spoorwegarbeiders, voor ondergedokenen, voor de verzetsbeweging. Vrouwen, die hulp aan de hongerenden organiseerden. Vrouwen, die kinderen van de steden naar het platteland brachten. Vrouwen .… vechtend tegen de moffen.
Vrouwenverzet in de Zaanstreek en Waterland (1940−1945) Uitgave Contactgroep Verzetsgepensioneerden 1940 – 1945 Zaanstreek Waterland en Zaans verzet, 2015.
Toni Boumans: Een schitterend vergeten leven – De eeuw van Frieda Belinfante ISBN: 9789460038150 Uitgeverij Balans
Paul van Tongeren : Jacoba van Tongeren ISBN: 9789461534835 Uitgeverij Aspekt
Beeld: Uitgeverij Aspekt en Gemeentearchief Zaanstad.