Panorama zaandam by Tilemahos Efthimiadis

Het Westen – speeltuinvereniging

Van onze redac­tie: Ruud Meijns

hetwesten0

Dit jaar is het op 10 juni 90 jaar gele­den dat speel­tu­in­v­erenig­ing ‚Het Westen’ werd opgericht. In een tijd waarin kinderen zoveel ver­schil­lende mogelijkhe­den hebben om zich te ver­maken, is het haast niet meer voor te stellen, in wat voor wereld het nodig bleek te zijn een speel­tu­in­v­erenig­ing op te richten.
‚Niet de jeugd is mis­dadig, maar de samen­lev­ing want zij ont­neemt de jeugd alle gele­gen­heid tot spe­len, tot goede lichamelijke ontwik­kel­ing. Geef de jeugd gele­gen­heid zich lichamelijk te ontwikke­len en dit te doen samen­gaan met haar geestelijke ontwik­kel­ing, en ‚t zal de jeugd ver­hef­fen.’ U.J. Klaren 1899.

Dit zijn de woor­den van Uilke Klaren, voorvechter van de speel­tuin en oprichter van de eerste speel­tuin in de Czaar Peter­straat in Ams­ter­dam. In de grote volks­bu­urten woonde men met veel mensen op kleine ruimtes en de straat was geen geschikte plek om te spe­len. Boven­dien vond Klaren het onterecht dat de ‚crim­i­naliteit’ van de straat­jeugd toegeschreven werd aan het feit dat ze uit een arbei­der­sm­i­lieu kwa­men. Met behulp van mensen uit het onder­wijs en buurtgenoten werd de eerste speel­tuin gere­aliseerd. Daarna ging het snel en wer­den er door de inzet van vele han­den, in elke stad speel­tu­inen geopend.

hetwesten1Ook in Zaan­dam wer­den de han­den in één ges­la­gen en wer­den diverse speel­tu­in­v­erenigin­gen opgericht, maar de eerste was toch zeker Het Westen dat opgericht werd in 1925. Een andere vroege was Het Havenkwartier in 1929.
Op zolder van het clubge­bouw aan de Hogendijk werd een foto van het bestuur gevon­den. Zit­tend, v.l.n.r. Mw. Goezinne, dhr. J. de Rui­jter, dhr. Bun­sma, dhr. S. Groe­neschei, dhr. A. Klut, voorzit­ter, dhr. J. Ekel, dhr. Coghee, dhr. H. Wijn­gaard, mw. Schoen­maker. Daarachter de lei­ders en lei­d­ster.
De speel­tuin van Het Westen kwam te liggen op een ter­rein aan de Zee­manstraat achter de Von­delschool. Van het gym­nas­tiek­lokaal van de school kon door Het Westen gebruik wor­den gemaakt. In april 1927 berichtte De Zaan­lan­der over een ten­toon­stelling van „ver­schil­lende voor­w­er­pen ver­vaardigd door de jeugd op de cur­sussen der vereenig­ing die dezen win­ter zijn gehouden, voor belang­stel­len­den ter bezichtig­ing zijn gesteld”.

hetwesten2De jour­nal­ist noemt de ver­schil­lende cur­sussen zoals dame­shandw­erk, tim­mer­w­erk, maar ook kop­er­dri­jfw­erk en pen­teke­nen. Op de foto twee wethoud­ers de heren Fer­mie en Havinga met in het mid­den de voorzit­ter de heer Klut. De ten­toon­stelling werd gehouden in het gym­nas­tiek­lokaal van de Von­delschool aan de Zee­manstraat, in welke straat Het Westen haar speel­tuin had. Wethouder Havinga prees allen die de kinderen van de straat houden waar zoveel ver­lei­d­ing loert en prees een ieder die z’n rust opof­ferde om dit doel te bereiken.

hetwesten3Na de oor­log werd het werk voort­gezet door een vol­gende gen­er­atie van vri­jwilligers. De con­tribu­tie van 0,50 p/​maand voor de leden moest huis aan huis door ver­schil­lende lop­ers wor­den opge­haald. Bij arm­lastige gezin­nen gaf dat wel eens moeil­ijkhe­den. De activiteiten wer­den in de loop der jaren uit­ge­breid met een mond­har­mon­i­ca­club, een wan­del­club, voorstellin­gen van kinderop­erettes, majorettes en het ver­to­nen van films voor de jeugd. Voor de operettes en de majorettes wer­den de decors en kos­tu­ums in eigen beheer ont­wor­pen en gemaakt. De foto van de wan­del­club is gemaakt in 1959.
Met spe­ciale dagen zoals Koninginnedag en Luilak waren er activiteiten. Met luilak organ­iseerde men op de Hogendijk kor­riewed­stri­j­den. Ook waren er jaar­lijkse dag­jes uit. Soms naar het Franse kamp nabij Hil­ver­sum, dan weer naar de bossen rond Cas­tricum.

hetwesten4De speel­tuin aan de Zee­manstraat moest begin jaren ’70 wor­den opgegeven en het heeft tot 1980 gedu­urd voor Het Westen weer een speel­tuin had, nu tegen­over het clubge­bouw aan de Hogendijk.
Bij het 50-​jarig jubileum, in 1975, kon wethouder Van Dam namens de gemeente een sub­si­die over­handi­gen voor het opknap­pen van het gebouw aan de Hogendijk. Van de oud-​voorzitter dhr. J. Koene kreeg de verenig­ing een ban­drecorder met luid­sprek­ers.
Nog steeds zijn er activiteiten, maar het wordt wel steeds min­der. Op vri­jda­gavond is er een druk bezochte handw­erk­club waar kinderen, soms met hulp van vaders en moed­ers en het echt­paar Kwast, druk bezig zijn met het zagen en tim­meren van ver­schil­lende zaken van een sim­pel vogel­huisje tot aan een grote ker­mis­car­rousel. Dan zijn er nog knut­sel– en handw­erk­club­jes op ver­schil­lende ocht­en­den.
Hoewel het steeds moeil­ijker wordt om de jeugd te bereiken zetten de vri­jwilligers zich nog immer met hart en ziel in voor de jeugd zoals het 90 jaar gele­den ook begon. Of het 100-​jarig jubileum zal wor­den gehaald ligt in de toekomst.
Foto’s: Archief Het Westen, Gemeente Archief Zaanstad

Speel­tu­in­v­erenig­ing Het Westen aan de Hogendijk in Zaan­dam gaat de 100 niet halen. In 1925 werd de speel­tu­in­v­erenig­ing opgericht, het pand staat nu te koop voor € 275.000.(jaar 2021)


Joomla tem­plates by a4joomla