Panorama zaandam by Tilemahos Efthimiadis

De Huurstak­ing in de Jonge Arnoldusstraat.

Van onze redac­tie: Ruud Mei­jns.

huurstaking0

Het is 1932. De gevol­gen van de finan­ciële cri­sis die in 1929 begon, zijn in Ned­er­land nog steeds heftig voel­baar. De sociale gevol­gen van de cri­sis zijn zeer ern­stig. Alle maa­trege­len ten spijt sti­jgt het aan­tal werk­lozen voort­durend: van 100.000 in 1931 tot 480.000 in 1936.

De ‘gewone mens’ ziet z’n inkomen voort­durend ver­min­deren en zeker mensen die op de steun zijn aangewezen hebben het zwaar. Bedri­jven proberen de lonen te ver­la­gen om zoveel mogelijk de pro­duc­tiekosten te ver­min­deren. Van over­hei­dswege wor­den de uitk­erin­gen i.v.m. werk­loosheid ver­laagd. Gemeen­ten die nog iets extra’s voor hun behoeftige inwon­ers proberen te doen wor­den door de regering tot de orde geroepen.

huurstaking1In het hele land is er een tekort aan betaal­bare wonin­gen. De markt voor wonin­gen met lage huren is ges­pan­nen en hui­seigenaren proberen daar­van te prof­iteren door de huren te ver­hogen. Directe aan­lei­d­ing tot de huurstakin­gen van 1932 is het feit dat de huis­bazen een huurver­hoging van 10 cent in de week willen door­vo­eren. Zo moeten de huur­ders opdraaien voor een ver­hoging van de gemeen­telijke belasting.

ZAAN­DAM 1932
De huurstak­ing begint in de Jonge Arnoldusstraat waar­bij ongeveer 80% van de 196 wonin­gen betrokken zijn. De huren var­iëren van f 6,40 tot f 8,25 p/​w. De bewon­ers voeren begin feb­ru­ari 1932 het plan uit om f 2,00 min­der huur te betalen. De eigenaren van de wonin­gen, de Gebr. IJden­berg, laten de deur­waarder een bevel afgeven waarin geëist wordt dat de zater­dag erop vol­gend de huur betaald moet wor­den. Zo niet, wordt er ver­volgd en dreigt uitzetting.

De f 2,00 die min­der wordt afge­dra­gen zal op een reken­ing van de huur­der­sv­erenig­ing ‘De Een­dracht’ wor­den gestort of zoals een krant het for­muleerde “bij iemand in de Pieter Latensteynstraat.”

Het Alge­meen Han­dels­blad van 25 maart meldt dat het te verwachten is dat hier­aan geen gehoor zal wor­den gegeven ‘het­geen blijkt uit het feit, dat elf hun exploit bij de ver­hu­ur­ders, gebroed­ers IJden­berg, in de bus hebben gesto­ken en wordt een uitzetting op grote schaal voorzien’.

27 febr. Door de burg­er­meester van Zaan­dam wor­den stap­pen gezet tot bemid­del­ing in het huur­con­flict. Directeur P. Kingma, dir. van het gemeen­telijk girokan­toor, zal beide par­ti­jen uitn­odi­gen. Op het kan­toor van Gebr. IJden­berg heeft een over­leg plaats­gevon­den met de stak­ende huur­ders van de Jonge Arnoldusstraat. De eigenaren van de wonin­gen zijn bereid de huren te ver­la­gen met f 0,75, f 0,50 of f 0,40 cent per week voor wonin­gen die f 8,25 tot f 6,40 pw doen. De eisen van de huur­ders, via De Een­dracht, zijn nog steeds f 2,00 per week.

12 maart. Tussen ver­hu­ur­ders en huur­ders van de Jonge Arnoldusst­traat is nog maar van weinig toe­nader­ing gebleken. Bewon­ers tra­cht­ten elders goed­kopere wonin­gen te vin­den en vertrekken uit de buurt.

30 maart. De Telegraaf. ‘In tegen­wo­ordigheid van den com­mis­saris van poli­tie is dezer dagen onder groote belang­stelling van het pub­liek bij enige per­so­nen, die bij de huurstak­ing in de Jonge Arnoldusstraat betrokken zijn, pandbeslag op den inboedel gelegd, aangezien zij niet voldaan hebben aan de vri­jdag j.l. uit­gereikte som­matie om de achter­stal­lige huur te vol­doen. Een van deze bewon­ers hield tot het pub­liek vanuit een raam een redevoering’.

De strijd tussen huur­ders en ver­hu­ur­ders werd onmid­del­lijk opgepikt door het dag­blad de Tri­bune, orgaan van de Com­mu­nis­tis­che Par­tij Hol­land, de lat­ere CPN. Vri­jwel dagelijks bericht­ten zij over de huurstak­ing, over de rol van de com­mu­nis­tis­che werk­ers en over de tegen­stand van bijv. de S.D.A.P., nu de PvdA. Vol­gens De Tri­bune waren zij niet rad­i­caal genoeg en waren zij tegen­standers van de arbei­ders en de huurstak­ers. Burge­meester Ter Laan was een S.D.A.P.’er. De huur­der­sv­erenig­ing ‘De Een­dracht’, die de niet betaalde huren in kas hield stond onder com­mu­nis­tis­che leiding.

huurstaking2huurstaking3In De Tri­bune van 14 mei meldt dat Gebr. IJden­berg een huur­der een huurver­lag­ing van f 1,00 pw aan­bood zolang die maar in het pand bleef wonen. Vol­gens de krant proberen de huis­bazen met alle macht huur­ders te vin­den voor de leegstaande woningen.

30 mei - Bomaanslag op kan­toor van Gebr. IJden­berg? Aangezien de firma Gebr. IJden­berg haar kan­toor heeft boven het feestge­bouw Thalia en ver­wikkeld is in een huur­con­flict wordt al snel gedacht aan een ver­band tussen de bom en de tegen­standers van de ver­hu­ur­der IJdenberg.

Dezelfde dag (30 mei 1932) wor­den door een grote poli­tiemacht de straten waarin de huizen zich bevin­den afgezet. De uitzetting trok veel belang­stelling. Enkele wonin­gen waren reeds door de bewon­ers zelf ontruimd.

huurstaking4Ontru­im­ing Jonge Arnoldusstraat

Zoals vanouds ging De Tri­bune weer flink tekeer. Het blad hekelde , “het felle optre­den van de geüni­formeerde slagers van Giard”. (Giard was inspecteur van de gemeen­tepoli­tie van Zaandam).

Maar de strijd ver­liep. De huurstak­ers kwa­men alleen te staan, mede door­dat “De Een­dracht” weigerde met de door Gebr. IJden­berg voorgestelde huurver­lagin­gen akko­ord te gaan. Boven­dien bleek van de achterge­houden huurgelden andere zaken bekostigd te zijn zodat de huurstak­ers nog­maals met lege han­den stonden.

In feb­ru­ari 1933 tij­dens de algemene beschouwin­gen, in de gemeen­ter­aad van Zaan­dam, kwam raad­slid Makkinga (Com­mu­nis­tis­che Par­tij Hol­land) nog terug op de huurstak­ing van het jaar daar­voor. Hij hekelde de rol die de gemeente als ‘stak­ings­breker’ had gespeeld. De arbei­ders hebben hieruit maar weer te con­clud­eren wie hun vrien­den en wie hun vijan­den zijn. Burge­meester Ter Laan, als voorzit­ter, ziet in de huurstak­ing in de Jonge Arnoldusstraat een aller­droe­vigst voor­beeld van een com­mu­nis­tis­che rel. Hij had nog nooit iets meege­maakt dat op zo laag peil en zo jam­mer­lijk van opzet was.

Foto’s: Stad­sarchief Ams­ter­dam, Suma­tra Post

Joomla tem­plates by a4joomla