Broeder Van Dam

_{Van onze redac­tie, Ruud Meijns}

Red­der in de nood

‚Behalve den man die de Sarphatis­traat de mooiste plek van Europa vond, heb ik nooit een won­der­lijker kerel gek­end dan den uitvreter’. uit de Titaan­t­jes, schri­jver Nescio.

Het­zelfde had gezegd kun­nen wor­den van broeder Van Dam die vanaf 1919 in dienst is van de gemeente Zaan­dam. Miss­chien was hij wel de spil van het begin van de Zaan­damse zieken­huizen. Natu­urlijk zijn de art­sen en ver­pleegkundi­gen van belang, maar broeder Van Dam was de Eerste Hulp Bij Ongelukken, regelde het ver­voer per Sim­plex bran­car­d­fi­ets, was fys­io­ther­a­peut, oper­atieas­sis­tent, bedi­ende de rönt­ge­nap­pa­ratuur, wat al niet. De man op de bran­car­d­fi­ets op de foto zou broeder Van Dam kun­nen zijn, maar soms werd voor ver­voer naar Ams­ter­dam, een poli­tieagent gevorderd.

J. van Dam werd in 1893 in Lekkerk­erk geboren en kwam in feb­ru­ari 1919 naar Zaan­dam waar hij in dienst kwam van het kleine zieken­huisje als conciërge-​verpleger.

Van Dam stond bijna weke­lijks in de kran­ten ver­meld omdat er iemand was aan­gere­den of gewond was ger­aakt bij een vecht­par­tij. Door een ruit was gevallen of in een ruim van een hout­boot was gevallen, een balk op zich had gekre­gen of dood was gevon­den na een gaslek of een ver­drink­ing. Broeder Van Dam was overal als eerste om hulp te ver­lenen. Van groot tot klein, rijk en arm wordt door broeder Van Dam geholpen.

Bij zijn 30-​jarig jubileum schreef de Typhoon: ‘In deze der­tig jaar ver­wierf Van Dam zich een grote pop­u­lar­iteit onder de Zaan­damse bevolk­ing, die ver uit­gaat boven de gewone soort.’

Het eerste zieken­huisje, een polik­lin­iek, komt in het pand West­z­i­jde 112. Omdat het per­son­eel nog zeer beperkt is, staat hij, als er al een foto werd genomen, er meestal wel op.

Hier in de tuin van de gemeen­telijke polik­lin­iek West­z­i­jde 112 met vlnr. br. J. van Dam, zr. A. Provily, dr. P.H. van Rooi­jen, zr. J.G. Vlaan­deren en zit­tend dr. A. Roozen­daal en dr. Brox.

Na de West­z­i­jde ver­huist het zieken­huis naar de Oost­z­i­jde 59 het oude koop­man­shuis van de fam­i­lie Blans.
En in 1931 wordt het nieuwe gemeente zieken­huis in de Frans Halsstraat in gebruik genomen. De omvang van de hulpver­len­ing was gegroeid en het aan­tal per­son­eel­sle­den groeide mee. Boven­dien werd aan de Bloem­gracht in 1932 het St. Jan zieken­huis geopend, waarmee wel van enige con­cur­ren­tie sprake was.
Was je bij ken­nis dan mocht je kiezen naar welk zieken­huis je ging. Was je bewusteloos ging je naar het algemene gemeen­telijke ziekenhuis.

Bij het jubileum in 1933 van dezelfde dr. Van Rooi­jen als foto boven, wordt ook een foto gemaakt. Dit is in de Frans Halsstraat en broeder Van Dam staat uiterst rechts.

De namen van alle per­so­nen op de foto zijn bek­end maar teveel om hier te noe­men.
Ze zijn te vin­den bij fotonr. 1700 op de web­site van de Beeld­bank His­to­rie Zaanse Zieken­huizen: https://​www​.his​to​rieza​ansezieken​huizen​.nl

Naast zijn werk in het zieken­huis en als Eerste Hulp bij Ongelukken geeft Van Dam ook EHBO-​lessen.
In de loop der tijd heeft hij vele Zaankan­ters de basis­be­gin­se­len van het hulpver­lenen bijge­bracht.
Daar­naast was hij actief in de Gere­formeerde Kerk in Zaan­dam waar hij ook als broeder Van Dam bek­end stond.

In 1949 vierde van Dam zijn 30 jarig jubileum in dienst van het gemeen­telijk zieken­huis en uit­er­aard is bij deze gele­gen­heid een foto gemaakt.

Foto: Van Dam zit hier in het mid­den met bril.

Hij wilde eigen­lijk geen drukte rond zijn jubileum en had de krant al laten weten dat hij die dag ‘uit­ste­dig’ zou zijn, miss­chien was hij bang voor veel aan­loop.
Die kreeg hij toch want burge­meester Thomassen kwam samen met wethouder Admi­raal naar zijn won­ing om hem geluk te wensen.
En ook het zieken­huis liet van zich horen met hartelijke woor­den en geschenken, getu­ige de foto boven. Zo werd het een heer­lijke dag, aldus de jubilaris.

Het einde van het tijd­perk van Broeder Van Dam komt als hij in 1954 tij­dens een vakantie een har­taan­val kri­jgt. Hier­door ged­won­gen moet hij rust houden. En na zoveel jaren gaat hij dan mid­den jaren ’50 met pen­sioen.
Hij woont inmid­dels in Ermelo, maar het zieken­huis wil het niet onopge­merkt voor­bij laten gaan.
Onder de vele gen­odig­den is ook weer burge­meester Thomassen die broeder Van Dam de orde van Oranje Nas­sau mag opspelden van­wege zijn ver­di­en­sten voor de gemeente Zaan­dam en het ziekenhuis.

Burge­meester Thomassen felici­teert van Dam

Een paar jaar later wil een jour­nal­ist van de Typhoon nog eens informeren hoe het gaat met Van Dam.
Hij woont heer­lijk rustig in Ermelo, maar hoe gek het ook klinkt er zijn nog steeds mensen die hem weten te vin­den als men hulp nodig heeft.

Bron: Com­missie His­to­rie Zaanse Zieken­huizen, Gemeen­tearchief Zaanstad, Delpher.