Scheep­swerf de Conrad

_{Van onze redac­tie, Ruud Meijns}

De Con­rad Scheep­swerf was geves­tigd op het ter­rein waar nu het won­ing­com­plex De Con­rad staat, naast de Den Uyl­brug met de karak­ter­istieke hoge flat.

De Con­rad was oor­spronke­lijk een in Haar­lem geves­tigde werf die uit­brei­d­ing zocht en dat vond in Zaan­dam. In 1912 werd door de gemeen­ter­aad goed­keur­ing gegeven aan het in erf­pacht geven van de grond ten beho­eve van een scheepswerf.

De gemeente geeft een hin­der­wetver­gun­ning uit ten beho­eve van de Con­rad voor het oprichten van een werk­plaats ‘tot het ver­vaardi­gen van Bag­ger­molens, Schepen enz. en het daarin plaat­sen en in werk­ing bren­gen van een Stoom­ma­chine van 150 pk’.

In novem­ber van dat jaar wordt de aanbeste­d­ing van een scheepshelling gedaan en de gelukkige met de laag­ste inschri­jv­ing is dhr. T. Tromp uit Zaan­dam. Het eerste schip loopt in decem­ber 1913 van de helling onder het belang­stel­lend oog van vele autoriteiten. Burge­meester C.A. Elias wenst de scheep­swerf geluk met de daad van energie die deze werf tot stand deed komen.

En zo ziet dat er in 1930 uit. Onder, in het mid­den, ligt de scheep­swerf Con­rad, met de hal. Daarachter ligt het Vis­ser­shop.

In 1913 wordt ook in mei een krediet door de gemeente beschik­baar gesteld van 10.100 gulden voor de aan­leg van een straat ‘loopende van den Zuid­dijk tot de Voorzaan ten noor­den van de werf Con­rad, te noe­men Conradstraat’.

Foto: De Con­rad­straat, hoek Zuiddijk

Het eerste schip, in 1913, wordt gevolgd door ver­schil­lende bag­ger­molens en hop­perzuigers, o.a de emmerbag­ger­molen ‘Madjoe’.

Dit schip wordt door de firma Weis­muller naar z’n bestem­ming Makas­sar in Ned­er­lands– Indië gesleept. Een van de matrozen, Frans van den Hoek gaat in Southamp­ton aan boord van de sleper Fries­land. Maar tij­dens de reis hoort de beman­ning dat de Eerste Werel­door­log is uit­ge­bro­ken. In Ned­er­land is geen sleep­w­erk meer, kri­j­gen ze van de red­erij te horen. Ze wor­den ver­hu­urd en doen enkel werk in Indië. Ze slepen een schip naar Wladi­wos­tok en kun­nen dan per trein weer naar huis. In 1915, weer in Ned­er­land, wordt Frans direct onder de wape­nen geroepen.

Het is een ver­keerd moment om een scheep­swerf te starten want met de Eerste Werel­door­log, 1914 – 1918, wer­den opdrachten uit­gesteld of gean­nuleerd. In 1918 kan er ein­delijk van groei sprake zijn. In dat jaar lopen enkele vrachtschepen van de helling o.a. S.S. Nieuwe Maas. Hier op een foto uit 1919.

Foto: Vrachtschip de ‘Nieuwe Maas’.

Om aan de vraag te kun­nen vol­doen wordt een tweede helling op de werf aan­gelegd. In 1923 loopt het vrachtschip ‘Soemba’, lengte 128.50 meter, van de helling. Daarna wordt het wat stil. Niet op de werf, want het per­son­eel loopt gevaar ontsla­gen te wor­den. In 1928 breekt er een stak­ing uit om hier tegen te protesteren.

Foto: Vrachtschip de ‘Soemba’

In 1929 is er nog enige oplucht­ing omdat de Con­rad een grote opdracht kri­jgt voor de bouw van Kem­pe­naars. Dat is een vrachtschip dat spe­ci­aal gebouwd is voor de smalle en ondiepe kanalen. En 15 van die Kem­pe­naars wer­den in Zaan­dam bij de Con­rad werf gebouwd. De rest werd in Haar­lem gebouwd.

Foto: Een Kem­pe­naar in de ket­tin­gen van een dri­jvende bok.

De finan­ciële posi­tie van de scheep­swerf wordt steeds slechter. De stakin­gen zijn tev­ergeefs want in 1930 vallen de eerste ontsla­gen bij de Con­rad. In 1932 sluit men de werf. In 1936 volgt nog een naam­swi­jzig­ing, men ging opnieuw aan de slag onder de naam Scheep­swerf Zaan­dam, maar dat veran­derde weinig aan het werkaan­bod in de cri­sis­jaren. In 1940 volgt een fail­lisse­ment en in 1941 wordt de werf gesloopt.

Later heeft op die plek nog een dis­trib­u­tiecen­trum van super­markt Simon de Wit ges­taan. En nu staan er wonin­gen onder de naam van de vroegere scheep­swerf ‘De Conrad’.