Het verhaal van een huisje
Van onze redactie, Ruud Meijns
Zwaardemakerstraat nummer 1 stond al een tijdje verlaten en verwaarloosd in de Oostzijde hoek Zwaardemakerstraat.
Er werd brand gesticht; een troosteloos einde.
Het werd in 1899 gebouwd door Jan Kakes, een meester timmerman uit Zaandam.
Het bouwbedrijf was in 1874 gesticht door Cornelis Kakes. Zoon Jan trad in 1876 toe tot het bedrijf en voegde er een metselbedrijf aan toe. Jan overleed in 1909.
Op de foto hierboven zien we een huisje staan.
Op de bouwtekening staan twee woningen met een ingang aan de Oostzijde en een ingang aan de Zwaardemakerstraat. Deze straat had overigens ten tijde van de aanvraag nog geen naam. In de aanvraag noemt men de plek “ten zuiden van de Smidstraat”. Eerder had op die plaats een gebouwtje gestaan dat voor de bouw van deze twee huisjes moest wijken. Hiervoor werd door het gemeentebestuur toestemming verleend. (deel bouwtekening)
 |
 |
Na het overlijden van bouwer en eigenaar Kakes kwam het in het bezit van zijn weduwe Catharine Bakker, wed. van Jan Kakes Cornzn. In 1918 komt het pand in het bezit van de N.V. Stoompellerij, voorheen J. Zwaardemaker Hzn. De eerste naam die de straat kreeg was: Birmastraat.
Via allerlei technische en administratieve wijzigingen wordt de naam veranderd in N.V. Zwaardemaker’s Handel en Industrie N.V. te Zaandam. Na de firma Zwaardemaker komt het pand in bezit van enkele particulieren tot de huidige stand van zaken.
Op luchtfoto’s vond ik een paar keer de plek waar het huisje staat.
Dit is de beste; een foto uit de jaren ‘30 met het huis op de hoek van de Zwaardemakerstraat en de Oostzijde. Het grote gebouw is van de N.V. Zwaardemaker.
Links boven begint de Smidstraat later Jan Bouwmeesterstraat.
Het bijzondere is dat we ook een huurder hebben leren kennen. Via een personeelsfoto van de firma Zwaardemaker vertelde een lezeres ons dat haar grootvader op de foto stond en dat hij in het huisje Zwaardemakerstraat 1 had gewoond. Het gaat om de heer Jan Fonteijn. Op de onderstaande foto zit hij onderste rij, derde van links. Op de achtergrond Zwaardemaker en ze staan in de Zwaardemakerstraat. Er zijn inmiddels meer namen bekend van personen op de foto. Kijk daarvoor op deze link verder: https://www.historisch-zaandam.nl/zwaardemaker/
Het toeval wil dat wij al eerder over dhr. Fonteijn hadden geschreven. Dat ging toen over het werk dat hij deed. 
Op bijgaande foto is hij maalstenen aan het “billen”, een term waar ik nog nooit van had gehoord.
Maar zijn kleindochter werkt als vrijwilliger bij de Zaanse Molen en zij wist het wel. Het is de term voor het uithakken van de ribbels in zo’n steen. Er is een instructiefilmpje bijgeleverd.
Dus voor alle liefhebbers van het molenwerk kijk hier naar het filmpje over het “billen” op YouTube. Er zit wat reclame voor. https://www.youtube.com/watch?v=3-DTaAUnsmw
Illustraties: Gemeentearchief Zaanstad, Historisch Zaandam, Ruud Meijns