Panorama zaandam by Tilemahos Efthimiadis

Zaanse Hop­jes

Herin­ner­in­gen aan het Vis­ser­shop Zaanse Hop­jes — door Jan Boon­stra Deze serie is eerder ver­sch­enen op de pag­ina Eigen­wijks Zaan­dam Zuid & Ros­molen­wijk, van de hand van auteur Jan Boonstra.

Aflev­er­ing 1
19 feb­ru­ari 2002

In 1913 werd de won­ing­bouwv­erenig­ing ZVH opgericht en in de peri­ode 19141919 werd de wijk Vis­ser­shop gebouwd, de eerste arbei­der­s­bu­urt in de Zaanstreek. In de wijk zijn mensen opge­groeid en soms hun leven lang bli­jven wonen. Er is vreugde en ver­driet geweest, altijd mèt elkaar. ‚t Hop was, en is, in feite een dorp, onder­aan de Zuid­dijk. Bijna negentig jaar staan de huizen daar nu.

hopjes1

Maar op 17 jan­u­ari 1998 ver­scheen er een artikel in de krant met de kop:

ZVH wil Vis­ser­shop flink aanpakken.”

Dat was de aanzet tot een peri­ode met flinke emoties voor de huidige bewon­ers, veel ontwik­kelin­gen… het begin van het einde. Inmid­dels is met alle par­ti­jen overeengekomen dat de buurt wordt ges­loopt en er ligt een nieuw­bouw­plan op tafel van Heren Vijf Archi­tecten, met huur– en koop­wonin­gen en een apparte­menten­com­plex aan de Zaan. Ruim vijf­tien jaar gele­den is de buurt ook al eens ingri­jpend geren­oveerd. Door de slechte fun­der­ing werd de buurt toen ook al ‚bedreigd’ met sloop, maar dat werd toen tegenge­houden door de bewon­ers. De afgelopen jaren zijn de sloop­plan­nen ook niet zon­der slag of stoot erdoorheen gekomen. In jan­u­ari 1999 vond er een, vol­gens de krant, ‚rumo­erig ver­lopen’ bewon­er­savond plaats in de Paaskerk. In de peri­ode daarna was er soms wantrouwen in ZVH. Mon­u­menten­zorg deed nog een (vergeefs) onder­zoek naar evt. behoud voor het karak­ter­istieke buurtje. Er von­den gesprekken plaats met bewon­ers. Een actieve bewon­er­scom­missie werd ingesteld. En ZVH ves­tigde een kan­toortje in één van de wonin­gen; Esdoorn­laan 2, waar Dick Men­zel of een andere ZVH-​medewerker iedere dins­dagocht­end spreekuur houdt. Al met al kwa­men ZVH en bewon­ers zodoende toch meer ‚tot elkaar’. Let­ter­lijk dus ook wel…

In mei 2001 werd een boot afge­meerd aan de steiger bij de Noten­laan, waarop de eerste nieuw­bouw­plan­nen wer­den gep­re­sen­teerd aan de bewon­ers: • Vis­ser­shop tegen de vlakte voor nieuw­bouw en • toekomst met nieuw­bouw waren berichten die men toen in de krant kon lezen. De kogel was door de kerk! JAN


Zaanse Hop­jes, aflev­er­ing 2
19 maart 2002

hopjes2Op 19 feb­ru­ari jl. schreef ik het eerste stukje over het Vis­ser­shop. Nu dus het ver­volg. Een jaar later kwam het zg. soci­aal plan erdoor. De bewon­ers waren vanaf dat moment stadsvernieuwing­sur­gent bij het zoeken naar andere woon­ruimte en er werd een ver­huiskosten­ver­goed­ing beschik­baar gesteld.

Ik, de schri­jver van dit artikel, woon nu ruim tien jaar op ‚t Vis­ser­shop. Eigen­lijk is dat dus maar een frac­tie van de bijna negentig jaar dat het buurtje nu bestaat. Toch ben ik mij, toen ik er in 1992 kwam wonen, heel snel thuis gaan voe­len. Ondanks de kou in de win­ter, de warmte in de zomer, wat je in de slecht of niet geï­soleerde huizen natu­urlijk heel bewust onder­gaat, prob­le­men met vocht, tocht, scheuren in de muren, gehorigheid enz. vond en vind ik mijn huis een fijn huis, een gezel­lig huis, een huis waar­bij ik al gauw een ‚thuis’-gevoel kreeg.

Ik had sym­pa­thieke buren; een oud­ere buurvrouw, die de post voor me aan­nam die niet door de te kleine brieven­bus kon als ik niet thuis was, een andere buur die voor de plan­t­jes zorgde als ik eens een weekje naar mijn ‚geboorte­land’ Lim­burg ging. Op straat werd je meestal wel gegroet. Op ‚t Hop zijn geen gebods­bor­d­jes met ‚groeten’ noodza­ke­lijk, zoals ze elders, ik meen in een gedeelte van Rot­ter­dam, nodig achten, hoewel de besloten­heid van de wijk me toch ook al snel duidelijk werd.

Je kwam er bij som­mi­gen niet zomaar ‚tussen’ en er was een sfeer van ‚doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’. Ach… en zo hoort het toch ook eigen­lijk!. Bij prob­le­men kwam men wel voor elkaar op, kon je altijd op elkaar rekenen.

Van de vorige bewon­ers van mijn huis hoorde ik dat ‚er op ‚t Hop iedere week wel wat gebeurde’. Dat bleek ook wel. Dat varieerde van een weggelopen kat tot een drama­tis­che won­ing­brand in de Plataan­laan of Esdoorn­laan. Het was en is nog steeds een buurt in beweg­ing, zogezegd. Wan­neer ik nu tien jaar terug in de tijd zou wor­den gezet (kon dat maar…) en opnieuw voor de keuze zou wor­den gezet: of ik hier op ‚t Hop zou willen wonen, dan zou ik het direct opnieuw doen! Ik ben mij in de afgelopen tien jaar een Hop­per gaan voe­len. JAN


Zaanse Hop­jes, aflev­er­ing 3

hopjes3De laat­ste maan­den zijn de ontwik­kelin­gen in de wijk in een stroomver­snelling gekomen. Vertrouwde buren, oud­ere bewon­ers gin­gen ver­huizen en ver­sprei­d­den zich over de stad.

Er kwa­men steeds meer wonin­gen leeg te staan en veel van die wonin­gen wor­den tijdelijk door ZVH ver­hu­urd aan ‚urgente gevallen’. Nu ver­lopen de tijdelijke con­tracten van deze mensen en dreigen ze zelfs op straat te wor­den gezet, wat natu­urlijk heel schri­j­nend is.

Men wist wel waar men aan begon, zoals dat dan heet, maar ik vind toch ook dat iedereen in een wel­varend en beschaafd land als Ned­er­land toch zeker recht op een dak boven zijn/​haar hoofd heeft. Dat moest ik toch even kwijt.

Maar ja… de bewon­ers met een ‚vast huur­con­tract’ hebben ook hun prob­le­men. Het valt nog niet eens mee om ‚iets anders’ te vin­den, wat naar je zin is, als je met zoveel plezier op ‚t Hop hebt gewoond. Boven­dien zijn er veel meer won­ing­zoek­enden in Zaanstad en omstreken. Er is wel recht op terug­keer, voor­rang voor de nieuw­bouw, maar ‚wil ik dat wel?’… Soms zou ik gewoon willen bli­jven zit­ten waar ik zit en dat hele idee van ‚moeten ver­huizen’, waar ik ook best wel tegenop zie, willen vergeten.

Maar ja… de buren om mij heen zijn inmid­dels vertrokken. Ik woon in een rijtje met alleen maar lege huizen om me heen en aan de overkant, van het gedeelte waar ik zit, zijn alleen nog maar een paar huizen bewoond door ‚tijdelijke’ bewon­ers. Dat geeft toch ook een onbe­haaglijk gevoel en is niet leuk. Onbe­hagelijk ook in de zin van kou. In de meeste Vis­ser­sho­phuizen staan nog gezel­lige gashaar­den te snor­ren. Hier bestaat nog geen (of nauwelijks) CV. Maar in de huidige sit­u­atie, wan­neer er een koude oost­en­wind staat, is je huis temid­den van leeg­stand echt niet warm te kri­j­gen. Het roept wel gevoe­lens van melan­cholie op wan­neer de ramen boven dichtzit­ten met de prachtigst gevor­mde ijsbloemen.

Maar wat heet, voor de Hop­per is dat ver­schi­jnsel van ijs­bloe­men natu­urlijk geen melan­cholie of herin­ner­ing, maar iets wat iedere win­ter weer terugkomt. Hoeveel win­ters zullen we nog kun­nen geni­eten van die ijs­bloe­men? JAN


Zaanse Hop­jes, aflev­er­ing 4

In 2004 bestaat het Vis­ser­shop negentig jaar. Het zal dan zeker een ander Hop zijn dan nu. Het is zeker dat de sloop in twee fasen gaat plaatsvinden.

Met de zoge­naamde eerste fase wil men dit voor­jaar al begin­nen. Dat is het gedeelte aan het water, bij de Noten­laan, achter de Lin­den­laan. Dat wordt dan ges­loopt en opnieuw opgebouwd.

De bewon­ers uit die eerste fase wor­den dan tijdelijk gehuisvest in de lege wonin­gen van de tweede fase (Plataan­laan, Lin­den­laan). Dan krijg ik dus weer buren, ‚oude vertrouwde’ buren van verderop, want iedereen kent iedereen op ‚t Hop. De tweede fase is in de zomer/​najaar van 2004 aan de beurt. Daarna ontstaat er dus een volledig nieuw Vissershop.

De afgelopen weken liep ik een paar keer langs de Vijfhoek (let­ter­lijk hier om de hoek). Ik schrok er van toen ik zag dat op een dag daar plot­sel­ing de bomen waren gekapt en er ging een week later een gevoel van onbe­ha­gen door me heen toen ik een groot hek­w­erk om de Vijfhoek­flats zag staan. Daar neemt het begin van de sloop echt serieuze vor­men aan. Dat gedeelte Vijfhoek is nu niet meer van de bewon­ers, maar van de slopers.

Dadelijk staat het Vis­ser­shop het­zelfde te wachten. Het kan niet anders meer. Daar is iedereen het nu wel over eens. Maar het geeft mij, als betrekke­lijk ‚nieuwe’ Hop­per, toch een naar gevoel dat ik dadelijk ‚mijn buurtje’ moet ‚loslaten’ en het aan de slop­ers moet ‚overgeven’. De ijs­bloe­men zullen ver­dor­ren. Hopelijk bli­jft in een nieuw Vis­ser­shop de sfeer van het oude behouden.

Was het in de win­ter stil en koud op ‚t Vis­ser­shop, veel bewon­ers zijn ver­huisd en er staan heel wat huizen leeg in het karak­ter­istieke en sfeer­volle buurtje in Zaandam-​Zuid, nu in het voor­jaar is het juist erg onrustig en druk. In het begin van de zomer zal, dat is wel zeker, een begin wor­den gemaakt met de sloop van de wonin­gen uit de eerste fase; dat is het gedeelte bij de Zaan (Noten­laan, Esdoorn­laan, Berkenlaan).

Won­ing­bouwv­erenig­ing ZVH knapte dit voor­jaar de lege huizen op voor de tijdelijke bewon­ers. Daar wordt, uit­er­aard terecht, behoor­lijk wat aan­dacht aan besteed. Wel is het een wat vreemde sit­u­atie om de hele win­ter tussen lege huizen in te hebben gewoond, je huis daar­door veel klam­mer en vochtiger te hebben zien wor­den en voor het dilemma te staan: „Moet ik nou zelf ook nog gaan wit­ten en opknap­pen ter­wijl de buurt over een jaar hele­maal tegen de vlakte gaat?” Ter­wijl de won­ing­bouw in de huizen om je heen kei­hard werkt om die huizen wel op te knap­pen! JAN


Zaanse Hop­jes, aflev­er­ing 5

Bewon­ers uit de zoge­naamde eerste fase zijn druk in de weer met het bek­ijken van hun ‚tijdelijke huizen’ en ‚nieuwe woonomgev­ing, zij het dan in dezelfde wijk’, voor­berei­din­gen tre­f­fen voor de ver­huiz­ing, de eerste ver­huizin­gen van de eerste naar de tweede fase hebben al plaats­gevon­den. Het is al ingri­jpend om je huis uit te moeten, maar om in zo korte tijd ook nog tweemaal te moeten ver­huizen is natu­urlijk hele­maal zwaar. Het is nog steeds een dubbel gevoel; aan de ene kant dat stukje weemoed om deze wijk te zien verd­wi­j­nen, aan de andere kant het vooruitzicht op nieuwe en com­fort­a­beler woningen.

hopjes5Dick Men­zel, medew­erker van ZVH die op dins­dagocht­end altijd spreekuur hield in het kan­toortje aan de Esdoorn­laan, maar inmid­dels op 28 maart afscheid heeft genomen van het Vis­ser­shop (dat ZVH-​spreekuur op dins­dagocht­end gaat overi­gens gewoon door), heeft in het voor­jaar gesprekken gevo­erd met alle 56 bewon­ers uit de eerste fase.

Bij die gesprekken zijn onder andere het opzeggen van de huurovereenkomst, recht van terug­keer en de wis­sel­wonin­gen bespro­ken. Ook is er op 12 maart nog een infor­matieav­ond geweest, waar­bij de mensen uit de eerste fase in de gele­gen­heid wer­den gesteld om vra­gen te stellen.

Het moet gezegd wor­den, dat ZVH veel doet aan het geven van infor­matie en begelei­d­ing, hoewel ik om me heen, van mede­be­won­ers, ook wel eens gelu­iden hoor dat er eigen­lijk toch nog vaker nieuws en infor­matiebrieven rond zouden moeten wor­den gebracht, ook van de kant van de bewon­er­scom­missie, die wel erg actief is en regel­matig ver­gadert. Overi­gens is het heel goed dat de bewon­er­scom­missie alle ontwik­kelin­gen heel kri­tisch bli­jft vol­gen en wel degelijk vra­gen durft te stellen omtrent alle rechten en plichten, de wis­sel­wonin­gen, de sit­u­atie van de nieuw­bouw, huur­pri­jzen, de ver­huiskosten­ver­goed­ing enzovoort.

In de Vijfhoek, de ‚buurtwijk’ van het Vis­ser­shop, wordt dit voor­jaar volop ges­loopt. Eind feb­ru­ari zijn bewon­ers daar in de gele­gen­heid gesteld afscheid te nemen van hun wijk met een avond­wan­del­ing, die werd bijgelicht door fakkels. Inmid­dels zijn, op het moment dat ik dit schrijf, een paar flat­ge­bouwen ges­loopt. Het ziet er uit alsof er een verd­waalde bom terecht is gekomen. De sloopgelu­iden klinken regel­matig door tot op ‚t Hop. Ik vind het vaak wat onheil­spel­lend klinken. JAN


Joomla tem­plates by a4joomla